کاتالیزور خودرو چیست و چه وظیفه‌ای دارد؟

کاتالیزور، که به عنوان مبدل کاتالیستی نیز شناخته می‌شود، جزء حیاتی سیستم اگزوز خودرو است که معمولاً در میان منیفولد اگزوز و لوله‌های خروجی اگزوز قرار می‌گیرد. این قطعه اصلی نقش بسیار مهمی در کاهش آلودگی‌های ناشی از گازهای خروجی موتور ایفا می‌کند و به حفظ محیط زیست کمک می‌کند.

موتورهای احتراق داخلی هنگام کار کردن، انواع گازهای آلاینده مانند هیدروکربن‌های نسوخته (HC)، مونوکسید کربن (CO) و اکسیدهای نیتروژن (NOx) را تولید می‌کنند که برای محیط زیست و سلامتی انسان خطرناک هستند. برای کاهش این خطرات، کاتالیزور باید این گازها را قبل از خروج از سیستم اگزوز به مواد اولیه و عموماً به ترکیبات ایمن‌تری تبدیل کند.

ساختار لانه زنبوری درون کاتالیزور معمولاً از مواد سرامیکی یا فلزی تشکیل شده و با فلزات ارزشمندی مثل پلاتین، پالادیوم و رودیم پوشش داده می‌شود. این فلزات به عنوان کاتالیزور عمل کرده و سرعت واکنش‌های شیمیایی را افزایش می‌دهند بدون اینکه در فرآیند واکنش خود دستخوش تغییر شوند.

1. تبدیل دی‌اکسید کربن  به مونوکسید کربن و اکسیژن
2. تبدیل دی‌اکسید کربن و آب به هیدروکربن‌ها و اکسیژن
3. تبدیل نیتروژن و اکسیژن به اکسیدهای نیتروژن

این سیستم معمولاً در مسیر اگزوز و در نزدیکی موتور خودرو قرار می‌گیرد، زیرا برای عملکرد بهینه خود نیازمند دماهای بالا در حدود 400 تا 800 درجه سانتی‌گراد است.

• استفاده از بنزین سرب‌دار می‌تواند کاتالیزور را خراب کند.
• احتراق ناقص در پیشرانه می‌تواند به افزایش دما و ذوب شدن شبکه داخلی کاتالیزور منجر شود.

• کاهش آلاینده‌ها
• رعایت استانداردهای محیط‌ زیستی
• حفظ سلامت عمومی و کاهش آلودگی هوا

برای پاک‌سازی مشکلاتی همچون جرم‌گرفتگی سبک یا دوده تجمع یافته بر روی شبکه داخلی، می‌توان از مواد شیمیایی مخصوص یا شستشوی با فشار بالا استفاده کرد. لازم به ذکر است که استفاده از روش‌های غیرعلمی تنها به تشدید آسیب‌دیدگی منجر می‌شود. در صورتی که شبکه داخلی دچار ذوب شدگی یا ترک خوردگی شده باشد، راه دیگری جز تعویض آن نخواهد بود.

افزایش توان پیشرانه، هزینه‌های بالا برای تعویض کاتالیزور و کمبود قوانین سخت‌گیرانه در زمینه آلایندگی می‌توانند عواملی باشند که برخی از افراد را به حذف کاتالیزور ترغیب کنند.

• افزایش شدید آلایندگی و آلودگی هوا
• رد شدن در معاینه فنی و جریمه
• افزایش مصرف سوخت
• بوی بد و غیرعادی اگزوز
• کاهش ارزش فروش خودرو به علت ایرادات
• اختلال در عملکرد پیشرانه خودروهای جدید زیرا ECU  به داده‌های کاتالیزور وابسته است.

این بخش معمولاً بین 80 تا 150 هزار کیلومتر کارایی دارد. با این حال، این عدد به شدت تحت تأثیر عواملی همچون کیفیت سوخت، سبک رانندگی، وضعیت موتور و شرایط نگهداری خودرو قرار می‌گیرد.