سرگذشت کامیون های دماغ دار در ایران

بازنویسی شده:

در حال حاضر، گفته می‌شود که کامیون‌های دماغ‌دار دوباره وارد بازار خودروهای سنگین و تجاری کشورمان شده‌اند. این وقایع پس از گذشت دو دهه دوباره رخ داده است. طی این دوره، حضور و عرضه خودروهای دماغ‌دار در ایران با فراز و نشیب‌های متعددی همراه بوده است و اخیراً کامیون دماغ‌دار NH ولوو به این بازار وارد شده است.

در سال 1896، گوتلیب دایملر اولین کامیون جهان را ساخت کرد. این کامیون، معروف به واگن‌های بخاری، از یک موتور بنزینی به جای اسب یا موتور بخار برای عملکرد خود استفاده می‌کرد. این خودرو دارای یک موتور دو سیلندر و 4 اسب بخار بود و با استفاده از بنزین تغذیه می‌شد. چرخ‌های آن از جنس چوب بودند که با آهن تقویت شده بودند. با داشتن دو دنده جلو و یک دنده عقب، سیستم انتقال قدرت این کامیون با استفاده از تسمه بین دنده‌ها و چرخ‌ها عمل می‌کرد.

این کامیون دارای ظاهری متفاوت بود و به نظر می‌رسید نه دماغ‌دار بود و نه بی‌دماغ. در واقع، این یک ارابه بود که یک موتور در قسمت انتهای خودرو داشت. اما با گذشت زمان و افزایش تولید کامیون‌ها در جهان، کامیون‌ها به تدریج به اندازه خودروهای سواری بزرگ تبدیل شدند و اولین کامیون‌های ظاهری غیر ارابه‌ای، مدل‌های دماغ‌دار بودند. به همین دلیل، این نوع کامیون‌ها بعدها به نام "Conventional" شناخته شدند که به معنای مرسوم و رایج است. این روند باعث شد که کامیون‌های دماغ‌دار، حتی با حضور کامیون‌های بی‌دماغ، همچنان محبوبیت و تولید بیشتری بین مردم داشته باشند.

بعد از پایان جنگ جهانی دوم و حضور کامیون‌های نیروهای متفقین در ایران، مردم با کامیون‌های تولید شده در انگلیس و آمریکا آشنا شدند. حضور کامیون‌های ماک در آن زمان، الهام بخش ایده‌ی اصغر قندچی برای طراحی کامیون دماغ‌دار بر اساس ماک‌های آمریکایی شد. این اتفاق باعث شد که ایران به یکی از مراکز تولید کامیون‌های ماک در جهان تبدیل شود.

تولید کامیون‌های ایرانی توسط شرکت ماک آغاز شد و این کامیون‌ها به تدریج آب‌وهوای جاده‌های کشور را فراگرفتند. با محبوبیت بالای ماک سری R600، این کامیون‌ها به گونه‌ای بودند که بسیاری از حمل و نقل جاده‌ای در آن زمان توسط آن‌ها انجام می‌شد.

بعد از انقلاب اسلامی و با مشکلاتی که برای کارخانه ایران کاوه پیش آمد، تولید ماک متوقف شد و این خودرو برای همیشه از خط تولید خود در ایران خداحافظی کرد. به طور کلی، حضور کامیون‌های ماک در ایران، باعث شد تا ایرانیان بیشتر به کامیون‌های دماغ‌دار علاقه‌مند شوند.

ماک R600، جزو محصولات ماک بی‌دماغ بود که در بازار ایران فروش خوبی داشت و سری F700 نیز به‌عنوان یک ماک بی‌دماغ دیگر با موفقیت وارد شده بود. این محصولات، از جمله کمپرسورهایی بودند که دارای اتاق‌خواب بودند و در آن زمان از محبوبیت بالایی برخوردار بودند.

در دورانی که ولوو و ماک به عنوان دو برند محبوب تراکتور در کشور شناخته می‌شدند، مرسدس بنز با تولید بالا و واردات محدود خود، به مدت طولانی به عنوان پرفروش‌ترین برند تراکتور در بازار ایران شناخته می‌شد.

مرسدس-بنزهای دماغدار از دهه 30 شمسی به بازار کشورمان بازگشتند و مدت کوتاهی بعد نسل جدید کامیون‌های بنز دماغدار با مدل‌های L و LK بسیار محبوب شدند. این خودروها به دلیل سادگی، مصرف کم، فضای جادار، و قدرت بالا، فروش بسیار خوبی داشتند و به سرعت قطعات و خدمات مربوط به آن‌ها در سراسر کشور منتشر شدند. این موضوع باعث آسایش و اطمینان بیشتر رانندگان و خریداران این خودروها شد.

در دهه‌های 50 و 60، نسخه قدرتمند بنز دماغ‌دار با موتور 280 اسب بخاری به نام «بنز مایلر» در ایران معرفی شد. این خودرو به این نام به خاطر استفاده از اتاق باری از سازنده‌ی آلمانی به نام مایلر بود. بنز مایلر طرفداران زیادی پیدا کرد و به سرعت در ادارات و سازمان‌های دولتی جای گرفت. علاوه بر نسخه بدون کابین، نسخه دارای کابین نیز موجود بود که قبلاً در بازار دماغ‌دارها تنها ولوو سری N با اتاق خواب موجود بود.

مرسدس بنز همچنان ادامه داده است در ارائه مدل‌های دماغدار خود و اخیراً تصمیم به عرضه خودروهای با موتور ۳۰۰ اسب بخاری و حتی نسخه اتاق خواب‌دار برای استفاده کشنده گرفته است. این نشان می‌دهد که این کامیون‌ها تا کنون عزم جدایی از بازار ایران را ندارند، پس از بیش از پنجاه سال حضور در آن.

از زمان شروع عرضه خود در دهه چهل میلادی، ولوو همواره به عنوان یکی از بهترین و محبوب ترین برندهای کامیون در بازار شناخته شده است. مدل های کامیون N86 و N88 ولوو، با نرمی و قدرت بالای موتور، همچنین سرعت عالی خود، توانسته اند طرفداران زیادی جذب کنند، در حالی که رقابت با محصولات دیگری مانند لیلاند، ماک، مرسدس بنز و غیره در بازار بودند.

در اوایل دهه ۶۰، محبوبیت کامیون‌های دماغ‌دار ولوو در کشور ما بسیار بود. به همین دلیل، نسل جدید آن‌ها، یعنی N10 و N12، تولید و به بازار عرضه شدند. این مدل‌های جدید ولوو، نسبت به رقبای دماغ‌دار خود از جمله مرسدس‌بنز، سرعت بیشتر، سروصدای کمتر در کابین و رانندگی آسان‌تر را ارائه می‌دادند. به همین دلیل، تعداد طرف‌داران آنها به سرعت افزایش یافت.

بعد از چند سال تولید سری N در کشور و یک وقفه چند ساله، سری جدید کامیون‌های NL تولید شد که نیز به عنوان یکی از محبوب‌ترین کامیون‌های بازار کشور شناخته شد.

بعد از این، نسل جدید کامیون با موتور 420 اسب بخار و اتاق بزرگ‌تر به نام NH معرفی شد. تولید این مدل در اواخر دهه 80 متوقف شد و این مدل به عنوان آخرین کامیون دماغ‌دار بازار کشور شناخته می‌شود.

در دهه‌ی بیستم قرن بیستم و اوایل دهه‌ی سیزدهم، تعداد زیادی از کامیون‌های عراقی و کویتی وارد ایران شدند که به عنوان کامیون‌های عراقی و کویتی شناخته می‌شدند. بیشتر این خودروها از برندهای اسکانیا و اینترنشنال بودند و دارای دماغ‌دار بودند.

ماشین کامیونی که به کشورمان وارد شد، در مقایسه با محصولات معروف از برندهای دیگر مانند ولوو، ایویکو، مرسدس بنز و اسکانیا، به شدت برجسته بود. این کامیون، مدل ماک دلفینی، به خوبی از بقیه ماشین‌ها متمایز بود و برای علاقه‌مندان به ظرافت و قدرت ماک سری R، دیدن آن لذت بخش و جالب بود.

در بازار ایران، وضعیت اینگونه نیست که همیشه کامیون‌های بی‌دماغ در حاشیه قرار داشته باشند. اگرچه کامیون‌های دماغ‌دار همیشه مقدار بیشتری مورد توجه قرار می‌گرفتند، اما از دهه هفتاد شمسی به بعد، کامیون‌های بی‌دماغ نیز شروع به جذب توجه و محبوبیت زیادی کردند.

از زمان ورود اولین کامیون‌ها به بازار ایران، مدل‌های بی‌دماغ نیز در این بازار حضور داشته‌اند. اما باید اشاره کرد که اولین کامیون بی‌دماغی که موفقیت قابل توجهی در بازار ایران داشت، مدل ماکس ویژه سری F700 بود. این مدل، به همراه دیگر کامیون‌های بی‌دماغ آمریکایی مانند اینترنشنال و وایت، برای مشتریان علاقه‌مند به این نوع وسایل نقلیه عرضه می‌شد.

خرید و رونق فروش کامیون‌های بی‌دماغ در ایران تا زمانی ادامه داشت که مدل‌های سری F از ولوو به بازار عرضه شدند. اگرچه ولوو قبلاً با مدل F88 نیز در ایران حضور داشته بود، اما مدل‌های F10 و F12 به سرعت مورد توجه خریداران واقع شدند و به یکی از پرطرفدارترین کامیون‌ها و کشنده‌های ایران تبدیل شدند. تولید سری F تا اوایل دهه ۸۰ شمسی نیز ادامه یافت و به سرانجام، جای خود را به مدل FH داد. در همین دوران، اسکانیا نیز به عنوان یکی از دیگر برند‌های محبوب و خوش‌فروش در ایران حضور داشت و مدل‌های 112 و 113 خود را عرضه کرد که همیشه به عنوان یکی از پرفروش‌ترین کامیون‌ها در بازار شناخته می‌شدند.

در اوایل دهه ۸۰ شمسی، با تصویب قوانین محدودیت راندن کامیون‌های دماغ‌دار در اروپا، بازار ایران نیز تحت تاثیر قرار گرفت و کامیون‌های بی‌دماغ به جای دماغ‌دارها وارد بازار شدند. در این زمان بیلیشکف ولو ویو، اتومبیل‌سازی را مورد توجه قرار داد و تولید کامیون‌های دماغ‌دار را کاهش داد. در حالی که مرسدس بنز برای ایران تنها برندی بود که همچنان ادامه تولید کامیون‌های دماغ‌دار را در نظر گرفت. در این زمان کمپرسی‌های ولوو NH12 همچنان بین محبوب‌ترین کامیون‌های کشور بودند، که ادامه تولید آن‌ها می‌توانست بازیابی فروش برای سایپا و زامیاد را تضمین کند.

در حال حاضر، کامیون بنز دماغ‌دار همچنان در بازار و با نام واگن هود عرضه می‌شود. در سال 1402 نیز، این کامیون به دو نوع کابین خوابدار و بدون خواب و با موتور 300 اسب بخاری تولید شده است.

در سال 1401، یک کامیون دماغ‌دار جذاب به نام Z3 از شرکت ویرادیزل معرفی شد که از خانواده محصولات شاکمن چین بود. ظاهر این کامیون تأثیر طراحی کشنده‌های آمریکایی، به‌ویژه مدل ماک آنتم، را نشان می‌دهد و با یک گیربکس اتوماتیک و موتور 490 اسب بخاری عرضه شده است.

یک کامیون دماغ‌دار جدید تحت عنوان جک V7 در سال 1402 توسط گروه مایان به بازار معرفی شد. این کامیون احتمالاً با نام دیگری نیز عرضه خواهد شد و ظاهری آمریکایی با طراحی داخلی اروپایی دارد. آن به صورت سه محور عرضه شده و ظاهری شبیه به کامیون‌های آمریکایی دارد. احتمالاً این کامیون با موتور 560 اسب بخاری کامنز مجهز خواهد شد.