سرگذشت کامیون های دماغ دار در ایران

در حال حاضر شایعاتی درباره بازگشت کامیون‌های دماغ‌دار به بازار خودروهای سنگین و تجاری کشورمان مطرح شده است. این اتفاق پس از دو دهه دوباره رخ داده است. تاریخچه حضور و عرضه خودروهای دماغ‌دار در ایران دارای ماجراهای مختلفی است و آخرین فصل آن شامل عرضه کامیون ولوو NH می‌شود.

در سال 1896، گوتلیب دایملر اولین کامیون جهان را ساخت. این کامیون، که از موتور بنزینی برای قدرت گرفتن از جایگاه هایی که قبلاً به اسب ها یا موتورهای بخار تعلق داشته استفاده می کرد، از موتور دو سیلندر و 4 اسب بخار بهره می برد. چرخ های این کامیون از چوب ساخته شده بودند که با آهن تقویت شده بودند و سیستم انتقال قدرت آن به وسیله دو دنده جلو و یک دنده عقب انجام می شد که توسط تسمه به چرخ ها منتقل می شد.

این متن بیان می‌کند که در ابتدا، کامیون‌ها ارابه‌ای بودند، اما با گذشت زمان و توسعه صنعت کامیون‌سازی، مدل‌های دماغ‌دار به وجود آمدند. این مدل‌ها به نام Conventional شناخته می‌شدند و با پذیرش توسط بازار، تیراژ تولید آن‌ها افزایش یافت، حتی در حضور کامیون‌های بی‌دماغ.

بعد از پایان جنگ جهانی دوم و ورود کامیون‌های نیروهای متفقین به ایران، مردم با کامیون‌های ساخت آمریکا و انگلیس آشنا شدند. حضور کامیون‌های ماک در این مدت، باعث ایجاد انگیزه در آقای اصغر قندچی برای طراحی و ساخت کامیون‌های دماغ‌دار بر اساس مدل‌های آمریکایی ماک شد. این اتفاق باعث تبدیل ایران به یکی از مراکز تولید کامیون‌های ماک در جهان شد.

تولید کامیون‌های ایرانی توسط شرکت ماک آغاز شده و به تدریج این کامیون‌ها آشنایی زیادی در جاده‌های کشور پیدا کردند. فروش ماک سری R600 به اندازه‌ای بالا بود که بخش اعظم حمل و نقل جاده‌ای به تولیدات این شرکت وابسته شد.

بعد از انقلاب اسلامی و بروز مشکلاتی برای کارخانه ایران کاوه، تولید ماک به طور کامل متوقف شد و این برند برای همیشه از خط تولید خود در ایران خداحافظی کرد. حضور کامیون‌های ماک در کشور، به عنوان یکی از عوامل اصلی، باعث علاقه‌مندی بیشتر ایرانیان به کامیون‌های دماغدار شد.

از آنجا که در کنار ماک R600، سری F700 به‌عنوان یک ماک بی‌دماغ نیز در ایران وارد شده بود، باید اعتراف کرد که فروش این محصول نیز بسیار خوب بود. این ماک از جمله کمیاب‌ترین کشنده‌ها بود که در همان دوره دارای اتاق‌خوابی بودند.

در روزهایی که ولوو و ماک به عنوان پرفروش‌ترین تین کامیون‌های کشور شناخته می‌شدند، مرسدس‌بنز با تولید بالا و واردات کم، برای مدت طولانی به عنوان پرفروش‌ترین کامیون در بازار ایران شناخته شد.

حضور موفقیت آمیز مرسدس‌بنزهای دماغ‌دار در دهه سی شمسی، موجب شده است که نسل جدید کامیون‌های بنز دماغ‌دار با نام‌های سری L و LK، با استقبال بسیار خوبی در بازار کشورمان مواجه شوند و به سرعت مورد توجه قرار بگیرند. از جمله ویژگی‌های برجسته این خودروها می‌توان به سادگی و استهلاک پایین، اتاق فراوان، و قدرت مناسب اشاره کرد که توجه بسیاری از مشتریان جلب کرده است. به همین دلیل، تامین قطعات و خدمات مورد نیاز برای این خودروها نیز به سرعت در سراسر کشور فراهم شده و این امر باعث آسانی و راحتی برای رانندگان و خریداران این خودروها شده است.

در دهه‌های 50 و 60، بنز مایلر با موتور 280 اسب بخاری به بازار عرضه شد. نام این خودرو از سازنده اتاق باری به نام مایلر آلمانی‌اش گرفته شده بود. بنز مایلر با استقبال زیادی روبرو شد و به سرعت در ادارات و سازمان‌های دولتی مورد استفاده قرار گرفت. علاوه باین، نسخه‌ای با کابین دار نیز موجود بود که قبلاً تنها ولوو سری N با اتاق‌خواب در دسترس بود.

فروش مدل‌های مرسدس‌بنز با دماغ‌های بلند تا کنون ادامه دارد و در سال‌های اخیر، این کمپانی تصمیم گرفته است که مدل‌های مختلف خودروهای مجهز به موتور 300 اسب بخار را عرضه کند، حتی یک مدل با اتاق خواب نیز ارائه شده که نشان از تمایل این کمپانی به تنوع و نوآوری دارد. این نشان می‌دهد که تا کنون، مرسدس‌بنز قصد جدایی از بازار ایران را به دلیل حضور بیش از نیم قرنی خود ندارد.

ابتدا در دهه چهل میلادی، ولوو وارد بازار کشورمان شد و از آن زمان تاکنون، همواره یکی از بهترین و محبوب‌ترین برندهای کامیون در بازار بوده است. خط محصولات N86 و N88 ولوو به دلیل قدرت و نرمی موتور، همچنین سرعت بالای عملکرد، توانستند طرفداران زیادی جذب کنند، در حالی که برندهای معروف دیگری مانند لیلاند، ماک، و مرسدس‌بنز نیز در بازار حضور داشتند.

سری N به معنای کامیون‌های دماغ‌دار ولوو است که در ایران بسیار پرطرفدار بودند. ولوو N10 و N12، نسل جدید این کامیون‌ها، در اوایل دهه 60 شروع به تولید شدند. این مدل‌ها نسبت به کامیون‌های دماغ‌دار مرسدس‌بنز دوران خود، سرعت بیشتر، سروصدای کمتر در کابین و رانندگی آسان‌تر داشتند. به همین دلیل، تعداد طرفداران آنها نیز به سرعت افزایش یافت.

بعد از چندین سال تولید سری N، پس از یک توقف چند ساله، سری جدید این کامیون‌ها با نام NL وارد خط تولید شدند و به زودی یکی از محبوب‌ترین کامیون‌های بازار کشور شدند.

در دهه هشتاد شمسی، نسل جدید کامیون با موتور 420 اسب بخاری و اتاق بزرگتر تحت نام NH عرضه شد. تولید این مدل در اواسط دهه هشتاد به پایان رسید و این کامیون به عنوان آخرین مدل دماغ‌دار در بازار کشور ما شناخته می‌شود.

در اواخر دهه‌ی شصت و اوایل دهه‌ی هفتاد، یک تعدادی از کامیون‌های عراق و کویت وارد ایران شدند که به عنوان کامیون‌های عراقی و کویتی شناخته می‌شدند. بیشتر این کامیون‌ها شامل اسکانیاهای دماغ‌دار و اینترنشنال‌های پی‌استار بودند.

در همین مدت زمان، واردات کامیون‌ها و کشنده‌ها نیز در حال افزایش بود و تعداد زیادی از کامیون‌های آمریکایی تولید شده توسط کمپانی‌های اینترنشنال و ماک، وارد کشورمان شدند. اما در میان این همه کامیون، مدل CH شرکت ماک که به عنوان "دلفین" نیز شناخته می‌شود، همچنان یکی از محبوب‌ترین مدل‌ها و نمونه‌های برجسته از کامیون‌های دماغ‌دار آمریکایی محسوب می‌شود.

این کامیونی که به کشورمان وارد شد، در برابر محصولات معروفی مانند ولوو، ایویکو، مرسدس بنز و اسکانیا رقابت کرد. اما ماک دلفینی، با ظاهر و ابهت خاص خود، توانست توجه علاقه‌مندان به ماک سری R را به خود جلب کند و احساس خوبی به آن‌ها منتقل کند.

در بازار کشورمان، همیشه کامیون‌های بی‌دماغ به اندازه کامیون‌های دماغ‌دار مورد استفاده قرار نمی‌گرفتند. با این حال، از دهه هفتاد شمسی به بعد، کامیون‌های بی‌دماغ نیز مورد توجه و استفاده قرار گرفتند و محبوبیت آن‌ها افزایش یافت.

از زمان ورود اولین کامیون‌ها به بازار ایران، کامیون‌های بی‌دماغ نیز در این صنعت حضور داشته‌اند. اما همانطور که می‌دانید، اولین کامیون بی دماغی که موفق به فروش در ایران شد، ماک سری F700 بود. این کامیون به همراه سایر کامیون‌های بی‌دماغی آمریکایی مانند اینترنشنال و وایت، به علاقه‌مندان به این دسته از وسایل نقلیه عرضه می‌شد.

فروش کامیون‌های بی‌دماغ در ایران ادامه پیدا کرد و در نهایت سری F ولوو به بازار عرضه شد. این مدل‌های کامیون، از جمله F10 و F12، به سرعت مورد استقبال قرار گرفتند و تبدیل به یکی از محبوب‌ترین خودروهای حمل‌و‌نقل ایران شدند. تولید سری F تا اوایل دهه ۸۰ شمسی ادامه یافت و در نهایت جای خود را به مدل FH واگذار کرد. در همین دوران، کامیون‌های اسکانیا نیز وارد بازار ایران شدند و به خصوص مدل‌های ۱۱۲ و ۱۱۳ آن‌ها مورد توجه قرار گرفتند و شناخته می‌شدند به عنوان یکی از محبوب‌ترین خودروهای حمل‌و‌نقل در ایران.

با اعتماد به قانونی که در اروپا تصویب شد و محدودیت‌هایی برای راندن کامیون‌های دماغ‌دار تعیین کرد، بازار خودرو در کشور ما نیز تحت تأثیر قرار گرفت و کامیون‌های دماغ‌دار به تدریج از بازار حذف شدند. در دهه ۸۰ شروع به تولید کامیون‌های بی‌دماغ شد و حتی برای مصرف داخلی، مدل‌های کمپرسی و باری تولید نشدند. تنها مرسدس بنز دماغ‌دار باقی‌ماند ولی کمپرسی‌های ولوو NH12 همچنان محبوبیت خود را حفظ کرده و می‌توانستند با ادامه تولید، فروش خوبی را برای شرکت‌های محلی خودروسازی مانند سایپا و زامیاد فراهم کنند.

مطابق گفته‌ شما، همچنان کامیون بنز دماغ‌دار در بازار واگن هود با نام تجاری به فروش می‌رسد. در سال ۱۴۰۲، این نوع کامیون با دو گزینه کابین خوابدار یا بی‌خواب و با توانایی ۳۰۰ اسب بخار تولید شده است.

در سال 1401، کامیون دماغ‌دار جذاب Z3 توسط شرکت ویرادیزل معرفی شد که جزء محصولات شاکمن چین است. این کامیون از طراحی کشنده‌های آمریکایی، به ویژه ماک آنتم الهام گرفته شده است و با یک گیربکس اتوماتیک و موتور 490 اسب‌بخاری تجهیز شده است.

یک کامیون دماغ‌دار جدید در سال 1402 توسط گروه مایان با نام جک V7 معرفی شد که احتمالاً با نام دیگری به بازار عرضه خواهد شد. یک نکته کلیدی در مورد این کامیون این است که ظاهر آن شبیه به محصولات آمریکایی است و طراحی داخلی آن اروپایی می‌باشد. این کشنده با سه محور عرضه خواهد شد و ظاهری نزدیک به کامیون‌های آمریکایی دارد. احتمالاً این کامیون با موتور 560 اسب بخاری کامنز معرفی خواهد شد.